Động lực chính cách tân nằm ở phía “người chơi”

Ảnh minh họa. (Nguồn: TTXVN) Năm Giáp Ngọ, người dân Việt Nam cũng đang chờ và kỳ vọng vào những bước đi cải cách mới sau thông điệp mạnh mẽ từ người đứng đầu Chính phủ. Đổi mới “luật chơi” Chào xuân 2014, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã có bài viết với tiêu đề "Hoàn thiện thể chế, phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, thực hành thắng lợi nhiệm vụ năm 2014, tạo nền móng phát triển nhanh và vững bền." Theo Thủ tướng, trong những năm gần đây, năng lực cạnh tranh của nước ta chậm được cải thiện. Tăng trưởng và dịch chuyển cơ cấu kinh tế cũng đã chậm lại. Xã hội có không ít vấn đề bức xúc. Một trong những duyên cớ là động lực mà những cách tân trước đây tạo ra đã không còn đủ mạnh để xúc tiến phát triển. “Đây là lúc chúng ta cần có thêm động lực để lấy lại đà tăng trưởng nhanh và phát triển bền vững. Nguồn động lực đó phải đến từ Đổi mới thiết chế và phát huy mạnh mẽ quyền làm chủ của quần chúng. #,” Thủ tướng nhấn mạnh. Theo nhà kinh tế Geoffrey Hodgson, “thể chế là những hệ thống quy luật xã hội được thiết lập và phổ quát, kiến tạo nên các mối tương tác từng lớp,” song nhìn chung giới học giả đại quát thể chế được xem như “luật chơi”. Thể chế bao gồm, thể chế chính thức (luật và quy định) và thiết chế không chính thức (nguyên tắc giao thiệp trong xã hội). Thể chế sinh ra với chức năng định hình hành vi của con người và làm cho nó trở nên đồng nhất duyệt quá trình tạo nên lề thói, niềm tin đồng thời củng cố, duy trì và tái tạo các nguyên tắc hiện hữu. Ông Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương nhấn mạnh, thể chế là khâu quan yếu một mực định xu hướng, quy mô, tốc độ tái cơ cấu nền kinh tế. Tuy nhiên, bên cạnh “luật chơi”, thiết chế còn được hình thành từ “cách chơi” với “người chơi”. Ông Cung hướng dẫn, bối cảnh “luật chơi, cách chơi và người chơi” trong điều kiện thiết chế hiện tại đã hình thành nên các quan hệ xin, cho và khiến nhiều lợi. Kinh dinh có được không phát sinh từ các hoạt động kinh tế tạo ra các giá trị mới cho từng lớp. “Việc khối doanh nghiệp quốc gia nắm nguồn lực kinh dinh, môi trường kinh doanh... Đã dẫn tới sự bê trệ và suy giảm nền kinh tế trong những năm qua. Tôi cảm nhận sự bức bách, đòi hỏi cần có những thay đổi, mà điểm chọn lựa đột phá là sự phân bố nguồn lực,” ông Cung chỉ ra. Phá vỡ “sức ỳ” Ông Đỗ Hải Anh, Giám đốc Marketing một công ty sản xuất, kinh dinh sản phẩm bóng đèn cảm nhận, nội dung thông điệp lần này của Chính phủ có sự đổi thay lớn và được xã hội quan tâm. Nhưng, ông Hải Anh cũng cho rằng, việc cụ thể hóa chính sách bằng hành động lại là một chặng đường dài và nhiều hóc búa. “Bản thân người làm kinh dinh như chúng tôi, việc quan tâm lớn nhất là điều kiện tiếp cận các nguồn lực. Đơn cử như chính sách khuyến khích đầu tư khoa học công nghệ thì có rồi, nhưng để xin được những điều kiện ưu đãi thì lại rất khó. Hay như, thời gian qua doanh nghiệp chúng tôi đã rất cầm cố nâng cao chất lượng sản phẩm cũng như đa dạng hóa kiểu dáng, chủng loại, song có thương hiệu trên thị trường thì lại phải sống chung với hàng giả. Bất đắc dĩ, đơn vị phải tự lao ra bảo vệ mình bằng cách kết hợp với cơ quan quản lý thị trường bắt hàng giả, song vẫn chỉ như muối bỏ biển,” ông Hải Anh băn khoăn. Một nhân tố quyết định đến sự thành công của quá trình canh tân là con người cũng bị rào cản bởi ý thức hệ. Bà Phạm Thị Mai, thạc sĩ chuyên ngành xã hội học chỉ ra, giáo dục vẫn luôn được đưa lên vị trí quốc sách hàng đầu, là mai sau của dân tộc, để đáp ứng những đòi hỏi cách tân kinh tế, giáo dục phải đi trước. Song ngay đề án đổi mới giáo dục với quy mô đồ sộ để đi vào đời sống và đưa được tham vọng cách tân vào thực tại lại là một bài toán phức tạp. “Một đề án đổi mới giáo dục muốn thành công không chỉ dừng lại ở tham vọng của nhà quản lý mà nó phải thấm vào phụ huynh, thấm vào thầy giáo. Thay đổi thế nào khi mà từng lớp vẫn đề cao con đường khoa bảng? Bên cạnh đó là những thế hệ giảng viên tiếp nối được rèn giũa bằng phương pháp ‘thày đọc trò chép," thước đo trí não của học sinh vẫn được đánh giá bằng điểm số, thước đo năng lực của con người được đánh giá bằng bằng cấp,” chị Mai đặt câu hỏi. Có “thực” mới vực được “đạo” Chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong cho rằng, năm tới Chính phủ cần phải có những hành động cụ thể và những hành động đó phải được thực hiện duyệt luật. Để quá trình tái cấu trúc thành công, theo ông Phong điều cần trước mắt là các bộ, ngành phải có sự kết hợp đồng nhất. Cải cách hành chính phải thực hành đúng “một cửa, một chìa khóa”. Thông tin thị trường, chính sách điều hành cũng như ý kiến hoài vọng của người dân phải được đề đạt kịp thời, không nên cực đoan, một chiều “quá tốt hoặc quá xấu”. Ngoài ra, để khai thông nguồn vốn, Chính phủ nên nối điều hành lãi suất giảm đồng thời triển khai giải ngân các dự án đích thực cấp thiết và phải có lộ trình, công khai, mình bạch. Với nhiệm vụ tham vấn chiến lược của Đảng về kinh tế-từng lớp, ông Vương Đình Huệ, Trưởng ban Kinh tế Trung ương cũng cho rằng nhiệm vụ tới đây, canh tân thiết chế hành chính là một trong những trọng điểm đột phá chiến lược. Theo đó, “vốn con người” cần phải được ưu tiên hàng đầu. Ông Huệ nhấn mạnh, chính sách mới sẽ tạo mọi điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp, tạo lập các thể chế khơi thông nguồn lực, giải phóng lực lượng sinh sản để phát triển, như vậy sẽ có sự lan tỏa ra các đột phá khác. “Để làm được điều đó, phải triệt để tăng cường cách tân thể chế hành chính, tạo động lực nhưng phải có áp lực bổn phận đối với các cơ quan thực thi chính sách, giao việc cần cụ thể, rõ ràng, xác định rõ người chịu bổn phận, nhất là bổn phận của người đứng đầu, thời khắc hoàn thành, định tính, định lượng, tuyệt đối không dễ dãi, bao biện, từ đó mới tạo được niềm tin cho người dân,” ông Huệ khẳng định./.